Jakie są wymagania oświetleniowe pomieszczeń pracy

1. Rola oświetlenia w pracy

Oświetlenie jest fizycznym czynnikiem środowiska pracy i jest zaliczane jest do czynników uciążliwych.

Oświetlenie jest bardzo ważnym czynnikiem w pracy. Ma ono ogromny wpływ na zarówno na efektywność pracy jak i na samopoczucie pracowników. Wynika to z faktu, że niewłaściwe oświetlenie stanowisk pracy prowadzi do nadmiernego zmęczenia narządu wzroku, dolegliwości wzroku, oraz może powodować pogłębienie wad wzroku.

Oświetlenie występuje na każdym stanowisku pracy,  dlatego warto wiedzieć jakie są wymagania oświetleniowe pomieszczeń pracy. Pracodawcy są zobowiązani do zapewnienia oświetlenia elektrycznego o parametrach zgodnych z polskimi normami.

2. Przepisy dotyczące oświetlenia:

Zapewnienie właściwego oświetlenia pomieszczeń i stanowisk pracy jest obowiązkiem każdego pracodawcy. Zgodnie z art. 207 § 2 Kodeksu pracy pracodawca jest zobowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.

W § 26. rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy wymaga się, aby w pomieszczeniach pracy było zapewnione oświetlenie elektryczne o parametrach zgodnych z Polskimi Normami.

NORMY TECHNICZNE DOTYCZĄCE OŚWIETLENIA PODSTAWOWEGO

• PN-EN 124646-. Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc pracy. Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach. – to jest podstawowa norma, którą należy brać pod uwagę.
• PN-71/E-02034 Oświetlenie elektryczne terenów budowy, przemysłowych, kolejowych, portowych oraz dworców i środków transportu publicznego
• PN-84/E-02035 Urządzenia elektroenergetyczne. Oświetlenie elektryczne obiektów energetycznych.
• PN-84/E-02033 Oświetlenie wnętrz światłem elektrycznym

NORMY TECHNICZNE DOTYCZĄCE OŚWIETLENIA AWARYJNEGO

• PN-EN 50172:2005. Systemy awaryjnego oświetlenia ewakuacyjnego
• PN-EN 1838:2005. Zastosowanie oświetlenia. Oświetlenie awaryjne
• PN-EN 60598-2-22:2004. Oprawy oświetleniowe. Część 2-22: Wymagania szczegółowe. Oprawy oświetleniowe do oświetlenia awaryjnego
• PN-G 02600: 1996. Ochrona pracy górnictwie. Oświetlenie podziemnych wyrobisk zakładów górniczychPN-G 02601: 1999. Ochrona pracy górnictwie. Oświetlenie elektryczne powierzchni podziemnych zakładów górniczych. Podstawowe wymagania i badania

3. Pojęcia podstawowe

Norma PN-EN 12464-1 „Światło i oświetlenie – Oświetlenie miejsc pracy”. definiuje cały szereg pojęć, które warto poznać. Niestety normy kosztują. Konkretnie tą normę można kupić http://sklep.pkn.pl/pn-en-12464-1-2012p.html

otoczenie świetlne jest to środowisko utworzone we wnętrzu przez światło, barwę, w powiązaniu z kształtem wnętrza i jego wyposażeniem. Może ono oddziaływać w różny sposób na człowieka w zależności od jego właściwości osobniczych i istniejących sytuacji emocjonalnych oraz sposobów reagowania na bodźce świetlne. Może także ułatwić koncentrację, wpływać na wykonywanie trudnej pracy, a także sprzyjać odprężeniu i odpoczynkowi.

zadanie wzrokowe – elementy wzrokowe wykonywanej pracy, takie jak wymiary przedmiotu, jego luminacja, kontrast z tłem i czas trwania;

pole zadania – fragment pola w miejscu pracy, gdzie wykonywane jest zadanie wzrokowe. W miejscach, dla których rozmiar i/lub lokalizacja zadania nie jest znana, za pole zadania należy przyjąć pole, w którym zadanie to może być wykonywane

pole bezpośredniego otoczenia – pas o szerokości co najmniej 0,5m, otaczający pole zadania, występujący w polu widzenia

4. Kryteria przy projektowaniu oświetlenia

Natężenie oświetlenia jego poziom i rozkład w polu zadania wzrokowego i jego otoczeniu mają duży wpływ na to, jak szybko, bezpiecznie i wygodnie człowiek dostrzeże i wykona zadanie wzrokowe. Określenie właściwego poziomu natężenia oświetlenia we wnętrzu lub na stanowisku pracy jest jednym z podstawowych problemów techniki świetlnej. Zalecane stopniowanie natężenia oświetlenia (w lx): 20—30—50—75—100—150—200—300—500—750—1000—1500—2000—3000—5000

Równomierność oświetlenia – Natężenie oświetlenia w różnych punktach na danej płaszczyźnie może przyjmować różne wartości od najmniejszej zmierzonej wartości natężenia oświetlenia do średniego natężenia oświetlenia na rozpatrywanej płaszczyźnie.
Rozkład luminancji – luminancję powierzchni można określić za pomocą jej współczynnika odbicia i natężenia oświetlenia na tej powierzchni. Rozkład luminancji w polu widzenia wpływa na poziom adaptacji oczu, wpływając na widzialność zadania.

Zaleca się, aby współczynniki odbicia światła od głównych powierzchni rozpraszających we wnętrzach zawierały się w granicach:

•  sufit: od 0,7 do 0,9
•  ściany: od 0,5 do 0,8
•  podłoga: od 0,2 do 0,4
•  maszyny, mebli tip. od 0,2 do 0,7

Równomierność natężenia oświetlenia to stosunek natężenia minimalnego do natężenia średniego. W obszarze zadania wzrokowego równomierność powinna być jak najlepsza , ale nie mniejsza niż 0,7. Natomiast równomierność natężenia oświetlenia w polu bezpośredniego otoczenia nie może być niższa od 0,5.

Olśnienie jest to pewien stan w procesie widzenia, przy którym występuje odczucie niewygody lub zmniejszenie zdolności rozpoznawania przedmiotów w polu widzenia – w wyniku nadmiernego poziomu luminancji w polu widzenia lub niewłaściwego rozkładu luminancji w czasie lub w przestrzeni. Olśnienie powinno być ograniczone, aby unikać błędów, zmęczenia i wypadków. Olśnienie może być bezpośrednie, pośrednie, obiciowe.

Pozostałe kryteria:

olśnienie bezpośrednie – występuje wtedy, gdy jaskrawy obiekt położony jest w tym samym lub prawie tym samym kierunku co obiekt obserwacji,
– olśnienie pośrednie – zachodzi wtedy, gdy jaskrawy obiekt występuje w polu widzenia, ale w pewnej odległości kątowej od kierunku obserwacji,

Kierunkowość oświetlenia – można stosować w celu ułatwienia wykonywania zadań wzrokowych.

barwa światła – barwa emitowanej przez samo źródło określana jest przez temperaturę barwową wyrażaną w Kelwinach (K). Przyjęto następujące zakresy temperatury barwowej:

• ciepła, poniżej 3 300 K
• pośrednia, od 3 300 do 5 300 K
• chłodna (zimna), powyżej 5 300 K.

Innym elementem jest oddawanie barwy światła. Wartość maksymalna tego parametru wynosi 100. Norma zaleca aby wartość w miejscu pracy nie przekraczała 80.

Migotanie – Migotanie światła powoduje dekoncentrację i może wywoływać fizjologiczne skutki, takie jak, np. ból głowy.

5 Jakie są wymagania oświetleniowe pomieszczeń pracy – przykładowe wartości natężenia oświetlenia

6. Częstotliwość pomiarów natężenia oświetlenia

Zaleca się, aby pomiary natężenia oświetlenia wykonywane były nie rzadziej niż raz na dwa lata oraz za każdym razem gdy zmienił się układ pomieszczenia (np. przestawione zostały meble, biurka itp) lub zmieniło się przeznaczenie pomieszczenia.